Een van de meest vervelende dingen die je als docent kan gebeuren, is dat studenten in de evaluatie van je cursus opmerken dat ze 'te weinig uitdaging' hebben gekregen. Je weet nooit precies wat dat betekent, maar het houdt in ieder geval in dat de koppeling tussen de cursusinhoud en de gedachtenwereld van de student onvoldoende tot stand is gekomen. Een cursus die het wetenschapsbedrijf zelf tot onderwerp heeft zit al snel in de gevarenzone.
Hoe maak je studenten enthousiast voor wetenschapsfilosofie en wetenschapsgeschiedenis, hoe bereik je dat ze zelf aan het werk gaan met de stof? In de cursus Over de grenzen van disciplines heb ik de afgelopen tien jaar gezocht naar een goede formule. Daarbij was er één grote beperking: ik kan bij deze cursus geen werkgroepbijeenkomsten aanbieden. Alle contact verloopt dus via de hoorcolleges, Blackboard en e-mail. Het vraagt van beide partijen extra inzet om dan toch een productieve interactie tot stand te brengen. Als studenten vooraf de stof lezen en de docent zich bereid toont tijdens het college vragen te beantwoorden, ben je al een heel eind.
Maar belangrijker is de inhoud. Waarom zouden we een cursus niet beschouwen als een vorm van onderzoek? Dat betekent dat je in een aantal stappen probeert een centrale vraag te beantwoorden, gebruik makend van kennis die in de wetenschappelijke literatuur voorhanden is. In Over de grenzen van disciplines is die vraag: hoe staat het ervoor met de sociale wetenschappen? Wat hebben ze in de pakweg honderd jaar van hun bestaan bereikt, en welke problemen moeten ze de komende honderd jaar zien op te lossen? Zeker op die laatste vraag is geen eenduidig antwoord te geven, maar het is spannend en nuttig om het te proberen. Dat doe ik in het gelijknamige boek.
Over de grenzen van disciplines is niet alleen geschreven voor studenten, het is geen 'leerboek'. Het gaat over de grondvragen van de sociale wetenschappen, bezien door de bril van wetenschapsonderzoekers. Iedere lezer kan hier zijn of haar eigen vragen, twijfels, dilemma's, fantasieën en voorkeuren aan vastknopen, erover nadenken, in discussie gaan, enzovoort. Dat geldt zowel voor studenten als voor 'gevorderden'. Blijkens de reacties tot nu toe ben ik in deze opzet aardig geslaagd. Maar het kan altijd beter. Zowel het boek als de cursus Over de grenzen van disciplines zijn werk in uitvoering, en tijdens de bouw kunnen verbeteringen worden aangebracht. Wie iets op te merken heeft, is bij deze uitgenodigd mij hierover te e-mailen. Ook ik laat me graag uitdagen.
